Atûfetli efendim hazretleri

Paris'de tahsilde bulunan şâkirdânın bir mekteb-i mahsusda ictimâı zımnında tedarikine lüzum görünen hâne ile levâzımâtına dair Paris Sefiri atûfetli Mehmed Beyefendi hazretlerinin tevârüd eden tahrirâtı mekteb-i mezkûrun bir kıt‘a nizâmnâmesiyle beraber meşmûl-i nigâh- ı âlî-i cenâb-ı cihanbânî buyurulmak için arz ve takdim kılındı. Vâkı‘a şâkirdân-ı mûmâileyhimin zikrolunan nizâmnâmede muharrer usule tatbikan öyle bir mahalde ictimâ‘ı emr-i tahsillerinde fevâidi müstelzim olacağından bunun için tedarik olunmuş olan hâneye iktizâ eden eşyanın dahi mübâya‘a ve tanzimiyle şâkirdân-ı mûmâileyhimin orada ikmâl-i tahsillerine bakılmak ve işbu nizâm düstûrü'l-amel tutulmak üzere icra-yı icabına himmet olunması zımnında sefir-i müşârunileyhe cevab yazılması hakkında her ne vechile emr u fermân-ı hazret- i şehinşâhî müte‘allik ve şeref-sudûr buyurulur ise ona göre hareket olunacağı beyânıyla tezkire-i senâverî terkîm olundu efendim.
Fî 3 Ra. sene [12]74

Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki

Hâme-pîrâ-yı tebcîl olan işbu tezkire-i sâmiye-i Sadâret-penâhîleriyle mârru'z-zikr tahrirât ve nizâmnâme manzûr-ı şevket-mevfûr-ı cenâb-ı padişahî buyurulmuş ve ber-minvâl-i muharrer sefir-i müşârunileyhe cevab yazılması müte‘allik ve şeref-sudûr buyurulan emr u irâde-i seniyye-i hazret-i mülûkâne iktizâ-yı âlîsinden olarak mezkûr tahrirât ve nizâmnâme yine savb-ı sâmî-i âsafânelerine iade kılınmış olmakla ol bâbda emr u fermân hazret-i veliyyü'l- emrindir.
Fî 4 Ra. sene [12]74

Paris'de te’sisi musammem olan bir Osmanlı Mektebi'ne dair nizâmnâmedir

Fransa'da ikmâl-i tahsil ve terbiyeleri için taraf-ı Devlet-i Aliyye'den gönderilmekde olan şâkirdâna mahsus olmak üzere Paris'de bir Osmanlı Mektebi te’sis olunmuşdur. İşbu mektebe kabul olunacak olan şâkirdân Fransa Devleti mekteblerinin umum derslerinden istifadeye kesb-i liyakat edebilmelerine iktizâ eden edebiyat ve fünûn derslerini ikmâl eyleyeceklerdir. Mekteb-i mezkûrda müddet-i tahsil üç seneden ibaret olarak birinci senede şâkirdânın Fransız lisanıyla ıstılahatını ve tarih ve coğrafya ve hesaba dair bazı malumât-ı icmâliye ve kalan iki seneler dahi lisan-ı mezkûrun dekâyikıyla tarih ve coğrafya ve riyâziye ve ulûm-ı tabiiyye tahsiline mahsus olacak ve bu derslere, okunulan şeylere dair müzâkereler dahi zam ve ilâve kılınacakdır. Şâkirdân iki sınıfa münkasım olarak birincisi tarîk-i askeriyeye ve ikincisi tarîk-i kalemiyeye girecek şâkirdândan mürekkeb olacak ve fî hadd-i zâtihî birbirlerinden farklı olan işbu iki sınıf şâkirdânı müştereken bir derse dahil olabileceklerdir. Mekteb-i mezkûr bir idare meclisiyle beraber bir müdürün zîr-i idaresinde bulunacak ve işbu meclise sefâret müsteşarı ve o bulunmadığı hâlde mekteb müdürü riyâset eyleyecekdir. İşbu mektebin idaresiyle derslerin tanzim ve tertibine dair hususât işbu meclise arz olunacak ve seneden seneye icrası lâzım gelen imtihanlar ile mektebden çıkmağa me’zûniyet imtihanı ve bundan mâadâ şâkirdânın derece-i tahsil ve istifadelerini tahkik ve isbat için icra olunacak imtihanlar meclis-i mezkûr azâsı cânibinden icra kılınacaktır.

Mektebin Nizâmâtı

Kâffe-i şâkirdân mektepte müsâvât üzere bulunacak ve mikdar-ı maaşları dahi derece-i mütesâviyede olarak kendilerine üniforma olmak üzere mükemmel bir takım elbise verilecektir. Şâkirdân haftada iki kere yani her Perşembe ve Pazar günlerinde mektepten çıkmağa mezun ve Perşembe günü saat on bir ve Pazar günü nısfü'l-leylde mektebe avdet etmeğe mecburdurlar.
Müdür tarafından tahrîren ruhsat verilmedikce şâkirdândan bir ferd mektepten hariçte gece kalamayacaktır.

Kaide-i Umumiye

Birer muallim-i mahsusun nezâreti altında olmak üzere her sınıf için birer dershâne bulunacak ve birinci ve ikinci sene şâkirdânına mertebe-i liyakatleriyle mektebin vüs‘atine göre mahsus odalar dahi verilebilecektir. Ders zamanları dershâne ile odalarda cümlenin sükût üzere olması lâzımedendir. Her ne vakit iki nefer şâkirdân birbirleriyle dersi müzâkere etmekliği murad ederler ise işbu müzâkereyi muallimlerinin ruhsatıyla vakt ve mahall-i muayyeninde icra edebilecekler ve şâkirdân-ı merkûme teneffüs saatlerinden başka vakitde ziyaretlerine gelen kimesneleri kabul edemeyeceklerdir. Mektebin usul-i yevmiyesi vech-i âtî üzere tertib ve tanzim olunmuşdur. Nisan'ın birinden Eylül'ün nihayetine değin şâkirdân saat altı buçukda ve şühûr-ı saire de saat yedide yatakdan kalkacaklar ve elbiselerini iksâya bir saat müsaadeleri olup ba‘dehû herkes sınıfına mahsus salona duhûl eyleyecektir. Saat sekizden on bire kadar ders ve müzâkere ve on birden bire kadar kahvaltı ve teneffüs ve birden beş buçuğa kadar yine ders ve müzâkere ve beş buçukdan sekize kadar akşam ta‘âmı ve teneffüs ve sekizden on bire kadar yalnız ders ile meşgul olunacaktır.

Şâkirdânın suret-i te’dîbiyeleri

İşbu nizâmât-ı mevzû‘aya mugayir kâffe-i harekâta, nezâret eden muallim tarafından kayd ve zabt ve lede'l-hâce tahrîren müdüre iş‘âr ve inbâ olunacak ve bu makûle harekâtın tekerrürü vuku‘unda keyfiyetin tahrîren beyânı ehemm ve elzem olacakdır. Te’dîb olunacak şâkird harekât-ı vâkı‘asına dair isticvâb olunmak üzere müdürün huzuruna celb ve tatil günlerinde bir veya birkaç gün mektebde tevkif ve belki haps ve tescîn ile te’dîb olunacakdır. Eğer şâkirdlerden biri kâbil-i terbiye ve ıslâh olmadığı hâlde mekteb müdürü merkûmun hâl ve hareketini idare meclisine beyân ve havale edeceğinden merkûmun Dersaâdet'e iadesi lâzım gelip gelmeyeceği hususunu hükm etmeklik meclis-i mezkûre aid olacakdır. Şâkirdândan biri düyûna giriftâr olduğu hâlde işbu düyûnunu nizâmât-ı mahsusa kendi maaşından tesviyeye mecbur olacak. Ve bunun tamamen te’diyesine değin mektebde tevkif kılınacakdır. Derûn-ı mektebde şarab ve arak ve müskirât-ı saire isti‘mâli ile kâğıd ve kumar oyunları külliyen yasak ve memnû‘dur. Şâkirdândan hasta olanlar yalnız tabibin emriyle hastahâneye idhal olacak ve tabibin tayin eyleyeceği et‘imeden mâadâ hiçbir şey ekl ve isti‘mâl edemeyecekdir. Hastalıkdan henüz ifâkat bulan şâkird tabibin ruhsatı olmadıkça mektepten dışarıya çıkmayacaklardır.

Azâ-yı Meclis

(İmzalar)